100 jaar Frans Muthert #5: van een vernieuwende zelfbedieningszaak naar een gespecialiseerde slijterij
Als Nederland begin jaren ´50 door de wederopbouw steeds welvarender wordt, ontwikkelt ook de streek langs het kanaal zich sterk. Er ontstaan steeds meer winkeltjes en kleine bedrijven rondom wat dan wel ´de langste winkelstraat van Europa´ wordt genoemd. Maar ook de landbouwers in de omgeving boeren goed. En de groothandel en de winkel van de familie Muthert groeien als ´vaste´ toeleverancier met de bedrijvige streek mee.
De komst van zoon Frans in de zaak brengt veel verandering teweeg voor het ouderlijk echtpaar. Frans Muthert is in 1949 getrouwd met ´Ina´ Gesina Willemina Homan (1927), dochter van de eigenaar van hotel Homan in Sellingen. Als kinderen uit een ondernemersgezin maken ze zich het vak van winkelier snel eigen. En ze willen daarin hun eigen koers gaan varen… Dat is niet altijd gemakkelijk voor de ouders Aeilke en Trijntje, die aan de Schoolstraat altijd gewend zijn geweest de lakens uit te delen.
Ze zien in deze jaren hoe de levens van hun kinderen zich elk op een eigen wijze ontwikkelen. Want het is allesbehalve een ´doorsneegezin´… Als oudste zoon legt Chris Muthert zich toe op het opknappen van oude hotels, die hij daarna een tweede leven geeft. In Zwolle wordt hij eigenaar van een hotel, café en restaurant dat al snel de naam ´Hotel Muthert´ krijgt en in de jaren erna volop furore maakt.
Met de jongere zoon Popko loopt het helaas anders af. Door zijn zwakke gezondheid wordt hij ziek en overlijdt hij al in 1954, op pas 30-jarige leeftijd. Het geliefde ´Hotel Dik´, dat tot die tijd in zijn handen was, wordt daarna als familiebezit verkocht. De dochters van Aeilke en Trijntje trouwen ondertussen en komen ´goed terecht´, ze huwen een bankdirecteur, een hoofd van de school en een boer. Jongste dochter Trijnie blijft als nakomertje nog in huis bij Aeilke en Trijntje, die de zaken langzaamaan uit handen gaan geven.
Frans Muthert neemt in 1955 de grossierderij en het levensmiddelenbedrijf van zijn vader Aeilke Muthert over.
De winkel en het pakhuis zijn op Schoolstraat 48 in Musselkanaal gevestigd. In het dossier van de Kamer van Koophandel
wordt eveneens het oprichtingsjaar vermeld: 1918.
Frans Muthert neemt in 1955 de grossierderij en het levensmiddelenbedrijf van zijn vader Aeilke Muthert over. De winkel en het pakhuis zijn op Schoolstraat 48 in Musselkanaal gevestigd. In het dossier van de Kamer van Koophandel wordt eveneens het oprichtingsjaar vermeld: 1918.
Als Frans en Ina het vak in de vingers hebben, besluiten Aeilke en Trijntje in 1955 te verhuizen naar hun ´woning´, die ze al halverwege de jaren ´30 aan de Schoolstraat 42 hebben laten bouwen. In het weekend gaan ze vaak met de auto op stap en rusten onderweg uit met een kopje koffie. Maar ze nemen als ouders ook nu hun verantwoordelijkheid. Trijnie wordt al jong meegegeven dat ze moet ´doorleren´, zodat ze later zelfstandig kan zijn. Ze neemt deze les ter harte en vindt later een passende baan in het onderwijs.
Frans en Ina werken vanaf 1955 zelfstandig in de winkel en groothandel aan de Schoolstraat 48. Op 9 maart 1955 wordt de zaak bij de notaris Gerrit Grutterink in Borger door vader Aeilke Muthert officieel overgedragen aan zijn zoon Frans Hendrik Muthert. Frans huurt het eigendom van zijn ouders. Elke zaterdag wordt de huur netjes door hem betaald, ´ten huize´ van de verhuurder, zijn vader. De huur gaat al in 1954 in, maar Frans zal het geheel pas vele jaren van zijn familie kopen.
Zo wordt Frans Muthert de nieuwe eigenaar van de winkel, de grossierderij én het café aan de Schoolstraat in Musselkanaal. De vader Aeilke Muthert staat hen met raad en daad terzijde. Het afscheid van het ondernemerschap valt het oudere echtpaar zwaar immers ´niets doen´ ligt niet in hun aard… Ze houden nog lange tijd contact met oud-medewerkers en willen ´tussendoor´ ook nog wel eens zelf vanuit huis een fles drank aan klanten verkopen… Tegen een scherpe prijs uiteraard, want de handel zit nu eenmaal in hun genen. Aeilke Muthert overlijdt na een ongelukkige val in 1963, op 70-jarige leeftijd.
Frans Muthert heeft als ondernemer een ´zachter´ karakter dan zijn beide ouders. Hij is sociaal en altijd vrolijk. Dat maakt hem bij de klanten geliefd, men spreekt met waardering over hem. Ook Ina Muthert-Homan werkt volop mee in de winkel. Ze haalt haar rijbewijs en het is haar taak om met het Volkswagenbusje bij particuliere klanten langs te gaan en bij hen de winkelboekjes op te halen. In deze boekjes noteren de klanten hun bestellingen voor de week, die vervolgens door mevrouw Muthert worden ingepakt en op vrijdag weer worden rondgebracht.
De klanten bevinden zich veelal in de streek rondom het langgerekte Musselkanaal. En dat kan een heel eind rijden zijn. Soms komt het voor dat iemand is vergeten om de week ervoor een boodschap op te schrijven. Mevrouw Muthert is dan niet te beroerd om helemaal terug te rijden naar Musselkanaal en het vergeten artikel alsnog thuis te brengen. Ook al betreft het een pond zout van zeven cent…
Het gaat de zaak voor de wind. Er zijn een achttal mannen en (buur)vrouwen in dienst. Ze helpen zowel in de winkel als bij de groothandel. Vooral tegen het weekend is het druk, als de weekboodschappen thuis worden bezorgd. Vaak geeft men nog wat zoetigheid mee, als kleinigheid voor de gezinnen. Ook de arbeidersgezinnen uit het dorp komen graag en krijgen dan meestal wat beschuit, boter of suiker over de toonbank toegeschoven of als er even geen geld is, kan het opgeschreven worden in het boek. Dat tekent de sterke sociale en bindende rol die de winkel in de buurt inneemt. Ook houdt Ina een deel van de boekhouding bij.
Frans Muthert is een vernieuwende winkelier. Hij ontwikkelt vanaf de jaren ´60 tal van dranken
die door hem naar eigen recept worden gemaakt en onder eigen etiket worden verkocht.
Maar Frans Muthert is ook een vernieuwende winkelier. Hij ontwikkelt vanaf de jaren ´60 tal van dranken die door hem naar eigen recept worden gemaakt en onder eigen etiket worden verkocht.
Steeds meer mensen komen in het bezit van een auto en zijn in staat om zelf de boodschappen te halen. Hier speelt hij op in. De nieuwe zelfbedieningszaak komt aan de voorzijde, in de ruimte waar eerst het pakhuis was. De klanten leggen hun boodschappen in een mandje en rekenen af bij één van de twee kassa’s.
De zelfstandige slijterij komt in het gedeelte waar de kruidenierszaak was. Dan ook verandert hij de naam A. Muthert in Frans Muthert. Het café bevindt zich aan de andere zijde en wordt verhuurd aan de familie Herder.
Naarmate de concurrentie van andere, grote supermarkten toeneemt, besluit Frans om zich te gaan specialiseren. Hij richt zich begin jaren ´70 meer op de drankverkoop en gaat als ´groot- en kleinhandel in sterke, zwak alcoholische en alcoholvrije dranken´ verder. Hij past niet alleen zijn assortiment aan, maar communiceert ook anders in de media. Zijn advertenties in de plaatselijke kranten worden dan steevast voorzien van zijn eigen portret met als persoonlijke boodschap: “Ja, ik sta in voor de kwaliteit: van elke bij mij gekochte fles, tot de laatste druppel uit uw glas.” Zo onderscheidt hij zich met een gespecialiseerd assortiment aan dranken en een vakkundige, persoonlijke aanpak van ´het gros´ aan supermarkten dat her en der uit de grond schiet.
Het café wordt gesloten, de verkoop van drank vindt voortaan alleen vanuit de slijterij in het winkelpand plaats. Als winkelier ondervindt hij wel steeds meer concurrentie van de ´goedkope´ supermarkten. Maar hij weet daar op gepaste wijze op in te spelen. De supermarkten hanteren in deze jaren een ´verticale prijsbinding´, wat inhoudt dat men overal dezelfde prijs voor de verkoop van levensmiddelen hanteert. Zo probeert de VIVA, de ´Bond van Merkartikelen´, een groot aantal merkartikelen te beschermen. Maar de handelaar Frans Muthert heeft daar zo zijn eigen kijk op…
Wat bier betreft werkt hij met ´vrije artikelen´ en speciale aanbiedingen. Een krat Amstel-pils wordt in zijn winkel verkocht voor f 9,85. Dat komt neer op 41 cent per flesje. Bij aankoop van een tweede krat, zakt de prijs naar 37 cent per flesje. Neemt men er een derde krat bij, dan kost een flesje nog maar 33 cent. Zo weet hij op inventieve wijze klanten aan zich te binden. Niet alle merken laten zich echter zo verkopen. Heineken-bier, van dezelfde brouwerij, hanteert wel een bindende prijs van 49 cent per flesje. “Voornamelijk voor de concurrentiestrijd hebben wij dit vrije artikel”, vertelt Frans in 1972 aan het ´Nieuwsblad van het Noorden´. “Mijn bieromzet is daardoor sterk verhoogd.”
De verkoopcijfers bewijzen het gelijk van zijn aanpak. Waar Frans Muthert eerst 150 tot 200 kratten bier per week verkocht, stijgt dat naar maar liefst 700 kratten per week. Dat levert hem weer voordelen op bij de inkoop, omdat hij daardoor een ´kwantumkorting´ ontvangt. En dit geeft hem weer de ruimte bij het vaststellen van een scherpe prijs voor zijn andere artikelen.. Zo is hij als kleine middenstander veel ´grote jongens´ toch te slim af.
Vooral bier is voor hem een ´lokmiddel´ om klanten naar de winkel aan de Schoolstraat te krijgen. Door enkele grote fusies loopt het aantal ´zelfstandige´ brouwerijen in het land sterk terug, maar de omvang van biermerken neemt daarentegen wel toe. Want de Nederlander gaat in de welvarende jaren ´70 steeds meer bier consumeren. “Als ik geen goedkoop bier heb, gaan ze naar een ander”, vertelt Frans Muthert. “Maar ze kopen daar dan ook de andere artikelen.”
En de aanpak werkt eveneens bij de groothandel. Daar vraagt Frans Muthert voor verenigingen ´een gulden minder´ voor een fles jenever, bij een bepaalde afname. Het verzekert hem jarenlang van een grote, trouwe klandizie binnen het rijke verenigingsleven in de wijde omgeving. Ook regelt hij stands op drukbezochte beurzen en brengt daar met veel verve zowel alcoholische dranken als frisdranken aan de man. Het zorgt ervoor dat ´Frans Muthert´ als slijterij in deze jaren echt een begrip wordt in de Kanaalstreek.
Zijn inventieve, prijsbewuste werkwijze biedt de winkelier Muthert zo nog jarenlang de mogelijkheid een breder assortiment te blijven voeren. Hoewel hij andere producten soms onder de kostprijs moet verkopen… Bij bepaalde gangbare producten, verdwijnen de winstmarges zelfs geheel. Door de bijkomende kosten van personeel, reclame en huisvesting breekt voor veel middenstanders dan ook een moeilijke tijd aan. Slechts enkele overleven.
